_ نکته اولی که باید به آن توجه بکنیم این است که در روایتی از امام حسن عسکری علیه السلام

زیارت أربعین در کنار چهار امر دیگر، به عنوان علامات مؤمن ذکر شده است: رُوِیَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ

الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ ع أَنَّهُ قَالَ‏ عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْإِحْدَى وَ الْخَمْسِینَ وَ زِیَارَةُ

الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ فِی الْیَمِینِ وَ تَعْفِیرُ الْجَبِینِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏.

در این که مراد از فقره "زیارة الاربعین" چیست سه احتمال وجود دارد :

1 – احتمال اول این است که مراد، زیارت امام حسین علیه السلام است در روز أربعین با خواندن

زیارة أربعینی که از امام صادق علیه السلام منقول است. بنا براین طبق این احتمال ما از این

عبارت سه مطلب برداشت کرده ایم.

2 – احتمال دوم این است که مراد از زیارة اربعین، فقط خواندن زیارة منقول از امام صادق

علیه السلام است، چون حضرت نفرموده اند که زیارة الاربعین فی یوم الأربعین، یعنی همان طور

که سفارش شده زیارة عاشورا را بخوانید سفارش شده که زیارة اربعین را هم بخوانید و این

مختص به روز أربعین نیست همان طور که زیارة عاشورا هم مختص به روز عاشوراء نیست،

بله مصداق أکمل و أتم و جلیّ این دو زیارت در روز أربعین و روز عاشوراء می باشد.

بنا براین طبق این احتمال ما از این عبارت فقط یه مطلب را برداشت کردیم و آن صرف قرائت زیارت

أربعین منقول از امام صادق ع است، یعنی علامت مؤمن این است که أهل خواندن زیارة أربعین است.

3 – احتمال سوم این است که مراد از این عبارت، مطلق زیارت امام حسین علیه السلام است

در روز أربعین، پس این طور نیست که واجب باشد حتما حضرت را در روز أربعین با زیارت اربعینی

که از امام صادق علیه السلام نقل شده زیارت کنی، بلکه آنچه که از علائم مؤمن است زیارت

حضرت است با هریک زیارات منقوله از معصومین علیهم السلام. شاهد این برداشت هم واژه

زیارتی است که در روایت آمده، زیرا واژه "زیارة"  لغةً به معنای لقاء و ملاقات می باشد، بنا براین

آنچه که از علائم مؤمن است ملاقات و زیارة امام حسین علیه السلام است در روز أربعین در صحرای کربلا.

حال با توجه به احتمالات فوق، آنچه که از این روایت استظهار می شود احتمال سوم است، و آنچه

که این احتمال را تقویت می کند (غیر از قرینه داخلی که واژه زیارت بود) تعابیری است که در ابتدای

نقل مشروح زیارة اربعین آمده است : عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قَالَ لِی مَوْلَایَ الصَّادِقُ

صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ فِی زِیَارَةِ الْأَرْبَعِینَ تَزُورُ عِنْدَ ارْتِفَاعِ النَّهَارِ وَ تَقُولُ- السَّلَامُ عَلَى وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلَامُ

عَلَى خَلِیلِ اللَّه‏ .... ( تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) ؛ ج‏6 ؛ ص113 )

پس نتیجه این شد که از روایت اول که علائم مؤمن را بیان می کند فقط این برداشت می شود که آنچه

از علائم مؤمن است ملاقات و زیارت امام حسین علیه السلام است در روز أربعین، و با مراجعه به روایت

دوم متوجه می شویم که آن زیارت باید با این عبارات منقوله از امام صادق علیه السلام باشد.

_ نکته دوم این است که چرا اربعین منحصر در روز بیستم صفر می باشد؟ اگر روز عاشوراء را هم حساب

کنیم بیستم صفر می شود روز چهل و یکم، پس چرا روز بیستم صفر ملاک قرار داده شده است؟

مرحوم سید بن طاووس از این سوال دو پاسخ می دهند، ایشان می فرمایند اولا ممکن است محرمی

که امام حسین ع در آن به شهادت رسیده بیست و نه روزه بوده، بنابراین روز بیست صفر مصادف

می شود با روز چهلم امام حسین علیه السلام، ثانیا ممکن است روز عاشوراء را جزء چهل روز به حساب

نیاوریم، چون حضرت در لحظات پایانی روز عاشورا و در عصر روز عاشورا به شهادت رسیدند لذا آن روز

جزء چهل روز به حساب نیامده است.

(إقبال الأعمال (ط - القدیمة) ؛ ج‏2 ؛ ص589 )

_ نکته سومی که در مورد زیارة امام حسین علیه السلام باید ملاحظه شود این است که بعضی

از فقها به وجوب زیارة امام حسین علیه السلام فتوا داده اند، مانند صاحب وسائل (وسائل الشیعة؛ ج‌14، ص: 443 )

، شیخ مفید (کتاب المزار؛ ص: 26 ) ، فقیه متقدم ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه و علامه مجلسی

رحمة الله علیهم اجمعین، و عده ای هم که وجوب را نپذیرفته اند فتوا داده اند که بنا براحتیاط کسی که اولین

بار به زیارة امام حسین علیه السلام مشرف می شود قصد استحباب نکند.

مستند علمایی که قائل به وجوب زیارة امام حسین علیه السلام شده اند روایات ذیل است، که بنده به

جهت اختصار اسناد آنها را حذف می کنم:

روایت اول : قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمْ حَجَّ دَهْرَهُ ثُمَّ لَمْ یَزُرِ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع لَکَانَ تَارِکاً حَقّاً مِنْ

حُقُوقِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِأَنَّ حَقَّ الْحُسَیْنِ ع فَرِیضَةٌ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى وَاجِبَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ.

(تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) ؛ ج‏6 ؛ ص42 ) 

روایت دوم : مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:مُرُواشِیعَتَنَابِزِیَارَةِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع فَإِنَّ إِتْیَانَهُ مُفْتَرَضٌ

عَلَى کُلِّ مُؤْمِنٍ- یُقِرُّ لِلْحُسَیْنِ ع بِالْإِمَامَةِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (کامل الزیارات ؛ النص ؛ ص121)

روایت سوم : عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ‏ إِنَّ لِکُلِّ إِمَامٍ عَهْداً فِی‏ عُنُقِ‏ أَوْلِیَائِهِ

وَ شِیعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ وَ حُسْنِ الْأَدَاءِ زِیَارَةَ قُبُورِهِمْ فَمَنْ زَارَهُمْ رَغْبَةً فِی زِیَارَتِهِمْ وَ تَصْدِیقاً

بِمَا رَغِبُوا فِیهِ کَانَ أَئِمَّتُهُمْ شُفَعَاءَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ. (الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏4 ؛ ص567)

عده ای از علما با تمسک به این روایت فرموده اند نه تنها زیارت امام حسین علیه السلام واجب است

بلکه زیارت مزار همه امامان معصوم علیهم السلام  یک بار در عمر واجب است. به عنوان نمونه عبارت

مرحوم مجلسی اول را ذکر می کنم: و أما أخبار ثواب زیارة الحسین صلوات الله و سلامه علیه، فأکثر من

أن تحصى و لشهرتها لم یذکر منها إلا قلیل، بل یظهر من الأخبار الکثیرة وجوب زیارته علیه السلام و لهذا

قال به جماعة من أصحابنا، بل ذهب طائفة إلى وجوب زیارة کل واحد من الأئمة علیهم السلام و لو مرة

فی جمیع العمر، لما تقدم فی الصحیح أن لکل إمام عهدا فی فی عنق أولیائه.( روضة المتقین فی شرح

من لا یحضره الفقیه؛ ج‌5، ص: 376)

مرحوم مجلسی دوم در ذیل همین روایت در مرآة العقول می فرماید : الحدیث الثانی: مجهول ، ربما یستدل

به على وجوب زیارة کل إمام فی العمر مرة، و فیه نظر و إن کان الأولى قصد القربة فی الزیارة الأولى.

( مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج‌18، ص: 285 ) و همچنین ایشان در ملاذ الأخیار فی فهم

تهذیب الأخبار؛ ج‌9، ص: 198، می فرمایند : الحدیث الثالث: مجهول. و فیه إیماء إلى وجوب زیارة کل إمام

و لو فی العمر مرة، و إن لم یقل به ظاهرا أحد، لکن یدل علیه کثیر من الأخبار، و الأحوط عدم قصد الاستحباب

فی أولى زیارة کل منهم و الاکتفاء بالقربة و عدم ترک زیارتهم و لو مرة.

روایت چهارم : عَنْ أُمِّ سَعِیدٍ الْأَحْمَسِیَّةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَتْ‏ قَالَ لِی یَا أُمَّ سَعِیدٍ تَزُورِینَ‏ قَبْرَ الْحُسَیْنِ

قَالَتْ قُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ لِی زُورِیهِ فَإِنَّ زِیَارَةَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ وَاجِبَةٌ عَلَى الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ. (کامل الزیارات ؛ النص ؛ ص122)

برای مطالعه بیشتر در این رابطه می توانید به منابع زیر مراجعه کنید: الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة؛ ج‌4،

ص: 625 ،  و  القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید (منتهى الدرایة)؛ ج‌6، ص: 636 .